Mamografi nedir?

Mamografi, meme dokusunun X-ışınları kullanılarak röntgen tekniği ile görüntülenmesini sağlayan bir yöntemdir.

Dijital mamografi nedir?

Dijital mamografi, gelişmiş bir mamografi teknolojisidir. Bu yöntemde, geleneksel film tabanlı mamografi yerine dijital detektörler kullanılır. Dijital detektörler, meme dokusunun görüntülerini elektronik veri olarak yakalar ve bu veriler doğrudan bir bilgisayara aktarılır.

Dijital mamografinin avantajları nelerdir?

Dijital mamografi ile daha iyi görüntü kalitesine sahip mamografiler elde edilir. Dijital görüntüler, parlaklık ve kontrast gibi çeşitli parametrelerin ayarlanmasına olanak tanır, böylece anormallikler daha kolay tespit edilebilir. Görüntüler dijital olarak üretildiği için, geleneksel film mamografilerine kıyasla işlem süresi daha kısadır.

Dijital görüntüler elektronik olarak saklanıp arşivlenebilir, paylaşılabilir, gerektiğinde kolayca erişilip tekrar incelenebilir, eski görüntülerle karşılaştırma yapılabilir.

Ayrıca dijital mamografi cihazlarında, otomatik pozlama kontrolü özelliği bulunur. Bu sayede çekimden hemen önce cihaz gönderdiği test dozundan alınan geri bildirime dayanarak radyasyon dozunu otomatik olarak ayarlar. Bu sistem, optimum görüntü kalitesini sağlamak için gerekli minimum dozun kullanılmasını sağlar.

Bu avantajlar, dijital mamografinin meme kanseri taramasında öne çıkmasına ve tercih edilen bir yöntem olmasına neden olmuştur. Günümüzde çoğu merkezde dijital mamografi cihazları kullanılmaktadır.

Neden mamografi çekilir?

Mamografi, meme kanserinin klinik belirtileri henüz ortaya çıkmadan önce bile tespit edilebilmesine olanak sağlayan bir görüntüleme yöntemidir. Bu nedenle meme kanseri taramasında kullanılır. Daha önce meme kanseri tanısı konmuş kişilerde, tedaviye yanıtın izlenmesi veya tedavi sonrası hastalığın tekrarlamasının takibi amacıyla mamografi çekilebilir.

Bunun dışında meme ağrısı, kitle, deri değişiklikleri veya meme başı akıntısı gibi meme ile ilgili şikayetleri olan 40 yaş ve üzerindeki hastalarda, belirtilerin nedenini anlamak için tercih edilen ilk görüntüleme yöntemi sıklıkla mamografi olmaktadır.

Kimlere mamografi çekilir?

Mamografi incelemesi tarama ya da tanı amacıyla yapılabilir. Meme kanseri taraması amacıyla, 40 yaşın üzerindeki kadınlarda, herhangi bir şikayetleri olmasa da, düzenli mamografi çekilmelidir. Meme kanseri açısından yüksek risk taşıyan hastalarda ise mamografi ile taramaya daha erken yaşlarda başlanabili

Tanı amacıyla ise, meme ile ilgili şikayetleri olan 40 yaşın üzerindeki hastalarda, genellikle ilk basamak olarak tercih edilen görüntüleme yöntemidir. 40 yaşın altında meme şikayetleri olan hastalarda ise gerekli görülen hallerde mamografi çekilebilir.

Erkeklere de mamografi çekilebilir mi?

Evet, teknik olarak erkeklere de mamografi çekmek mümkündür. Erkeklerde meme kanseri oldukça nadir görülse de, meme dokusunda kitle, şişlik veya diğer şüpheli belirtiler fark edildiğinde mamografi tanı için kullanılabilir. Ayrıca BRCA gen taşıyıcısı olduğu bilinen erkeklerde de meme kanseri taraması yapılması önerilmektedir.

Mamografi ne sıklıkta çekilmelidir?

Meme kanserinde temel tarama yöntemi mamografidir. Risk grubunda olmayan ortalama riske sahip kadınlarda, meme kanseri taramasına ne zaman başlanacağı, ne zaman sonlandırılacağı ve tarama sıklığının ne olması gerektiği konusunda farklı sağlık kuruluşlarının önerileri farklılık gösterebilmektedir. Ülkemizde 40-69 yaş aralığında, 2 yılda bir mamografi ile meme kanseri taraması yapılmaktadır.

Bunun yanında, Amerikan Kanser Derneği ve Amerikan Meme Radyoloji Koleji 40 yaşından itibaren kadınların yılda bir kez mamografi taraması yaptırmalarını önermektedir. Türkiye Meme Hastalıkları Dernekleri Federasyonu ve Türk Radyoloji Derneği’nin önerisi de bu yöndedir. Taramanın sonlandırılma yaşına ise hastanın genel sağlık durumu ve yaşam beklentisi gibi bireysel özelliklerine göre karar verilmesini önermektedirler.

Yüksek riskli hastaların tarama protokolleri, ortalama riske sahip kadınlara göre farklılık gösterebilir. Bu hastalarda daha erken yaşlarda taramaya başlamak gerekebilir. Yüksek riskli hastalarda taramalar daha sıkı bir şekilde ve mutlaka en az yıllık olacak şekilde planlanmalıdır.

Tarama planının, kişisel risk faktörleri ve genetik özellikler göz önünde bulundurularak doktorunuzun ve radyoloğunuzun önerilerine göre belirlenmesi gerekir.

Neden yılda bir tarama önerilmektedir?

Meme kanseri taramasında başarının göstergesi hastalığın tedavi edilebilir en erken evrede saptanmasıdır. Meme kanseri oluşmaya başladığı ilk aşamasında klinik ya da radyolojik herhangi bir yöntemle saptanamaz. Bu evreye okült (gizli) evre denilmektedir. Kanser daha sonra sadece görüntüleme yöntemleri ile tanınabildiği ancak klinik bulgu vermediği bir döneme girer. Taramanın amacı kanseri bu evrede iken yakalamaktır. Kanser daha da ilerlerse bulgu verdiği ve klinik olarak saptanabildiği evreye geçer.

Tarama aralıkları uzun tutulursa, özellikle hızlı büyüyen tümörleri erken evrede yakalamak mümkün olmayabilir. Bu da taramanın yararını azaltacaktır.

Mamografide radyasyon var mıdır?

Evet, mamografi meme dokusunun görüntülenmesi için düşük dozlu X-ışınları kullanılan bir radyolojik görüntüleme yöntemidir. Bu nedenle mamografi incelemelerinde radyasyon maruziyeti söz konusudur. Ancak mamografideki radyasyon dozu çok düşük seviyededir ve sağlık için kabul edilebilir riskler dahilinde yer alır. Bir mamografi incelemesi ile alınan radyasyon miktarı yaklaşık birkaç aylık doğal arka plan radyasyonuna ya da birkaç uzun uçak yolcuğunda alınan radyasyona eşdeğerdir. Ayrıca mamografi teknolojisindeki gelişmeler ve dijital mamografi teknolojisi ile minimum radyasyonla optimum görüntü kalitesine sahip mamogramlar elde edilebilmektedir.

Mamografide alınan radyasyon kanser yapar mı?

Mamografi sırasında kullanılan radyasyon düzeyi oldukça düşüktür ve sağlık için ciddi bir risk oluşturmaz. Ancak, her türlü radyasyon maruziyeti bazı riskler taşır.

Bilimsel araştırmalar, mamografi taramalarının meme kanserini erken tespit etmede önemli faydalar sağladığını göstermiştir. Erken teşhis sayesinde tedavi daha etkili olmakta ve kür sağlanabilmektedir. Diğer yandan, mamografi taramaları sırasında alınan düşük doz radyasyonun uzun vadede kanser riskini artırıp artırmadığı üzerine de çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar, mamografi sırasında kullanılan radyasyon miktarının çok küçük bir kanser riski taşıdığını göstermektedir. Ancak mamografi taramasının sağladığı faydalar ile radyasyon maruziyeti arasındaki risk-fayda dengesini değerlendirildiğinde riskin ihmal edilebilir düzeyde olduğu vurgulanmaktadır. Bir diğer deyişle, meme kanserinin mamografi yoluyla erken teşhisinin faydaları, olası risklerinden çok daha fazladır.

Mamografide hastanın aldığı radyasyon nasıl azaltılır?

Dijital mamografi cihazları, geleneksel film tabanlı mamografiye göre daha az radyasyon kullanarak yüksek kaliteli görüntüler üretebilmektedir. Bu cihazlar, otomatik pozlama kontrolü sayesinde meme yoğunluğuna ve boyutuna göre en uygun radyasyon dozunu otomatik olarak ayarlar. Bu, gereksiz yüksek doz radyasyonun önüne geçer. Ayrıca bu teknoloji, gereksiz tekrar çekimleri azaltarak toplam radyasyon dozunu düşürebilir.

Mamografi çekimleri sırasında memenin uygun şekilde sıkıştırılması da çok önemlidir ve daha az radyasyon kullanılmasını sağlar.

Mamografide radyasyon varsa neden meme kanseri taramasında veya teşhisinde bu yöntemi kullanıyoruz?

Mamografi, radyasyon içermesine rağmen meme kanseri taraması ve teşhisi için yaygın olarak kullanılmaktadır. Çünkü mamografi, özellikle erken evre meme kanserini tespit etmede çok etkilidir. Erken evre meme kanserinin bir bulgusu olabilen mikrokalsifikasyonların (noktasal kalsiyum birikimleri) dağılımı ve yapısını net olarak değerlendirebildiğimiz tek incelemedir.

Mamografi cihazları, tarama sürecinde çok düşük seviyede radyasyon kullanır. Bu düzey, hastanın sağlık yararları göz önünde bulundurulduğunda kabul edilebilir bir risk düzeyi olarak kabul edilir. Gelişmekte olan teknoloji ile birlikte, radyasyon dozları giderek daha da düşürülmektedir. Ayrıca mamografi, dünya genelinde geniş çapta erişilebilir bir tarama yöntemidir ve çok sayıda kadın için meme kanseri taraması yapılmasını sağlar.

Gebelik sırasında mamografi çekilebilir mi?

Gebelik sırasında mamografi çekimi genellikle önerilmez ve tercih edilmez. Ultrason , radyasyon içermediğinden, gebelikte genellikle ilk görüntüleme yöntemi olarak kullanılır. Ancak, eğer meme kanseri gibi ciddi bir şüphe varsa ve başka bir teşhis yöntemi uygun değilse, gerekli önlemler alınarak mamografi çekimi yapılabilir. Bu durumlarda, genellikle karın bölgesi kurşun bir kalkan ile korunarak fetüsün radyasyona maruziyetinin minumum olması sağlanır.

Mamografi çekildikten sonra gebe olduğunu öğrenen hastalarda fetüs için risk söz konusu mudur?

Radyasyon içeren tetkikleri yaptırdıktan sonra gebe olduğunu öğrenen bir hastada, fetüs için potansiyel bir risk olup olmadığı, çekim sırasında kullanılan radyasyon dozu ve fetüsün maruz kaldığı radyasyona bağlıdır. Mamografide radyasyon yalnızca memeye yönlendirildiğinden doğrudan fetüse yönelik bir radyasyon söz konusu olmaz. Ayrıca mamografide radyasyon dozu düşüktür. Bu nedenle genellikle, mamografi sırasında kullanılan radyasyon dozunun fetüs için ciddi bir risk oluşturması beklenmez.

Bu gibi durumlarda, ilgili sağlık uzmanı ile görüşülerek, kullanılan radyasyon dozunun değerlendirilmesi ve olası risklerin anlaşılması sağlanmalıdır. Ayrıca Kadın Hastalıkları ve Doğum uzmanına durumu bildirmek ve gerekli tavsiyeleri almak önemlidir. Bu şekilde gebeliğin devamında herhangi bir ek önlem alınması gerekip gerekmediğini belirlenebilir

Her türlü tıbbi tetkikten önce, eğer gebelik ihtimali varsa, bunun radyoloji doktoruna veya tetkikleri gerçekleştirecek sağlık personeline önceden bildirilmesi son derece önemlidir. Bu, özellikle radyasyon içeren tetkiklerde fetüsün sağlığını korumak için kritik bir önlemdir. Böyle durumlarda genellikle alternatif tetkik yöntemleri veya önlemler önermek gerekir.

Mamografi çekimi sırasında meme neden sıkıştırılır?

Mamografi çekimi sırasında memenin sıkıştırılmasına kompresyon denilmektedir. Kompresyon ile meme dokusunun kalınlığı azaltılmış olur; bu da hastanın daha az radyasyon alması anlamına gelir. Memenin sıkıştırılması ile daha net görüntüler elde edilebilir. Ayrıca sıkıştırma ile memenin hareket etmesi ve hareketle görüntüde oluşabilecek bulanıklaşma önlenmiş olur.

Mamografi sırasında memeyi sıkıştırmak acıtır mı?

Mamografi çekimi sırasında sıkıştırmaya bağlı hissedilen rahatsızlık derecesi kişiden kişiye değişir. Bazı kadınlar için bu işlem ağrısızken, bazıları için ise rahatsız edici veya ağrılı olabilir. Ancak sıkıştırma kısa sürelidir. Genellikle her bir çekim için memenin yaklaşık 5 saniye sıkışık kalması yeterli olmaktadır.

Ağrı seviyesi, memenin yoğunluğuna, ne kadar sıkıştırıldığına, kişinin ağrı eşiğine ve adet döngüsünün hangi aşamasında olduğuna bağlı olarak değişebilir. Adet dönemi ve öncesindeki dönemde memeler daha hassas olabilir, bu yüzden mamografi çekimi daha rahatsız edici olabilir. Bunun için tavsiye edilen mamografi çekimlerinin memenin en az hassas olduğu, adet bittikten sonraki haftada yapılmasıdır.

Adet döneminde mamografi çekilebilir mi?

Adet döneminde mamografi çekilebilir. Ancak bu dönemde ve adetten önceki dönemde memeler daha hassas olabildiğinden işlem bazı hastalar için daha rahatsız edici olabilmektedir. Bu nedenle mamografi çekimi için en uygun dönem adet bittikten sonraki haftadır. Bu dönem adetin başladığı günden itibaren sayılarak 7-14. günler arasına denk gelecek şekilde hesaplanabilir. Bu dönemde, daha az rahatsızlıkla görüntüler elde edilebilir.

Ancak, acil bir durum varsa veya zamanlama konusunda sınırlamalar mevcutsa, adet dönemi ne olursa olsun mamografi çekilebilir.

Menapozdaki kadınlarda ise herhangi bir gün çekim yapılabilir.

Mamografi çekimi ne kadar sürer?

Tüm süreç, hastanın hazırlanmasından görüntülerin alınmasına kadar, 10-15 dakika sürer. Her memenin mamogramı çekilirken gereken süre ise yalnızca birkaç dakikadır. Bu, hastanın pozisyon alması, memenin düzgün şekilde yerleştirilmesi ve sıkıştırılması ve mamogramın çekilmesi süreçlerini kapsar. Şutlama ve çekim süresi ise her bir mamogram için sadece birkaç saniyedir.

Mamografi çekimi öncesi hazırlık gerekir mi?

Mamografi günü rahat giysiler giyilmesi önerilir. Üst kısmı kolayca çıkarılabilir bir giysi seçmek, işlem sırasında kolaylık sağlar.

Mamografi çekimi öncesinde koltuk altına deodorant, vücut kremi veya pudra sürmekten kaçınılmalıdır. Çünkü bu maddeler mamografi görüntülerinde yanlış pozitif sonuçlara yol açabilecek küçük parçacıklar bırakabilir.

Eğer farklı bir merkezde çekildi ise önceki mamografi görüntüleri veya herhangi bir meme problemi hakkında bilgi içeren sağlık dökümanları, yeni bulgularla karşılaştırma yapılabilmesi için hastanın yanında bulunmalıdır.

Standart mamografi çekimi öncesinde yiyecek ve içecek tüketimiyle ilgili bir kısıtlama bulunmamaktadır.

Mamografi çekimi sonrası öneriler nelerdir?

Mamografi çekimi sonrasında, genellikle özel bir bakım veya kısıtlama gerekmez. Mamografi sonuçlarının takip edilmesi ve saklanması önemlidir. Bu bilgiler, gelecekteki tıbbi değerlendirmeler için gerekli ve yararlı olabilir.

Mamografi sırasında bazı kadınlar sıkıştırmaya bağlı, ciltte kızarıklık, hassasiyet veya ağrı yaşayabilir. Bu tür rahatsızlıklar genellikle hafif ve geçicidir. Gerekli hallerde ağrı kesici ya da kremler önerilebilir. Ancak buna nadiren ihtiyaç olmaktadır.

Mamografiyi kim çeker?

Mamografi çekimi radyoloji teknikerleri tarafından yapılır. Bu sağlık profesyonelleri, radyolojik görüntüleme teknikleri konusunda özel olarak eğitilmişlerdir ve mamografi cihazını kullanma, hastayı doğru pozisyonlandırma ve kaliteli, doğru görüntüler elde etme konularında uzmandırlar.

Mamografi görüntülerini kim değerlendirir ve raporlar?

Mamografi görüntülerini değerlendiren ve raporlayan kişi radyoloji uzmanıdır. Radyoloji uzmanı, tıbbi görüntüleme ve tanı konularında uzmanlaşmış bir tıp doktorudur. Radyolog, görüntüleri yorumlar, olası anormallikleri saptar ve sonuçları rapor eder. Böylece uygun tıbbi tedavi veya takip kararları alınabilir.

Mamografide memenin yapısı nasıl değerlendirilir?

Meme temel olarak iki dokudan oluşmaktadır: fibroglandüler doku ve yağ dokusu. Fibroglandüler doku, memenin süt bezleri, süt kanalları ve bağ dokudan oluşan işlevsel kısmıdır. Meme dokusunun yoğunluğu, meme içinde bulunan fibroglandüler doku ve yağ doku oranına göre belirlenir. Fibroglandüler doku ile yağ dokunun oranı ve dağılımı, kişiden kişiye farklılıklar gösterir. Hatta bu oran aynı kişide yaş ile birlikte değişebilmektedir.

Mamografide, bu iki doku farklı şekillerde görülür ve BI-RADS sistemine göre meme yapısı sınıflanır. Buna göre meme dört kategoride sınıflandırılır:

Tip A meme: Meme tamamen ya da tama yakın yağ dokudan oluşur. Çok az miktarda fibroglandüler doku bulunur.

Tip B meme: Dağınık fibroglandüler doku alanları mevcuttur.

Tip C meme: Meme %50-75 oranında fibroglandüler dokudan oluşur. Bu tip meme ‘heterojen dens’ meme olarak adlandırılmaktadır.

Tip D meme: Meme %75’den fazla fibroglandüler dokudan oluşur. Bu tip meme ‘dens’ meme olarak adlandırılmaktadır.

Tip C ve tip D meme yapısına, yoğun fibroglandüler doku içerdiğinden ‘yoğun meme’de denilmektedir.

Memenin yoğun olması ne anlama gelmektedir, ne önemi vardır?

Meme dokusunun yoğunluğu, meme içinde bulunan yağ ve fibroglandüler dokuların oranına göre belirlenir. Yoğun meme dokusuna sahip kadınlarda, meme daha fazla fibroglandüler doku içerir. Mamografi raporlarında "dens" veya "heterojen dens" ifadeleri, meme dokusunun yoğunluğunu tanımlamak için kullanılır. Bazı çalışmalara göre, dünya genelinde kadınların yaklaşık %50'sinde yoğun meme dokusu olduğu tahmin edilmektedir. Ancak bu oranlar, farklı araştırma yöntemleri, tanı kriterleri ve popülasyon özelliklerine göre değişebilir. Yoğun meme dokusuna sahip olma oranı genellikle genç ve menapoz öncesi dönemdeki kadınlarda daha yüksektir.

Yoğun meme dokusuna sahip olmak, mamografi başta olmak üzere görüntüleme testlerinin doğruluğunu etkileyebilir. Mamografide yoğun doku, anormallikleri gizleyerek tespit etmeyi zorlaştırabilir. Yoğun meme dokusu olan kadınlarda mamografi taramasının doğruluğunu arttırmak için ek görüntüleme yöntemleri kullanılabilir. Bunların başında, ultrasonografi gelmektedir. Özellikle yoğun meme dokusuna sahip kadınlarda mamografi incelemelerine eklenen ultrason incelemesinin, meme kanseri saptanma oranlarını arttırdığı bilinmektedir.

Mamografi sonrası ultrason önerilmesi bir şey saptandığı anlamına mı gelir?

Mamografi sonrası ultrason önerilmesi, mutlaka bir sorun olduğu anlamına gelmez. Mamografide ‘tip C- heterojen dens’ veya ‘tip D- dens’ olarak sınıflandırılan yoğun meme yapısına sahip kadınlarda, mamografide hiçbir anormal bulgu saptanmasa bile ultrason sıklıkla önerilmektedir. Çünkü yoğun doku, mamografide anormallikleri maskeleyebilmektedir.

Bunun dışında mamografide bir kitle veya bir anormalliğin doğası hakkında daha fazla bilgi edinilmesi için de ultrason önerilebilir. Bu durumda, ultrason istenmesi daha kapsamlı bir değerlendirme ihtiyacını gösterir ve herhangi bir kesin teşhis koymadan önce daha fazla bilgi toplamak için yapılan bir adımdır.

Mamografi ile meme ultrasonu arasındaki fark nedir?

Mamografi incelemesi memenin röntgeni gibi düşünülebilir. X-ışınları kullanılır ve düşük dozda radyasyon maruziyeti söz konusudur. Mamografide iki boyutlu görüntüler elde edilir. Her iki memenin asimetriler açısından karşılaştırılmasına ve bütünsel değerlendirilmesine olanak sağlar. Ayrıca özellikle erken evre kanserin bir bulgusu olabilen mikrokalsifikasyonların dağılımı ve yapısını net olarak değerlendirebildiğimiz tek incelemedir.

Ultrason yüksek frekanslı ses dalgalarını kullanarak memenin iç yapısını detaylı bir şekilde görüntüleyebilmemizi sağlayan bir yöntemdir. Ultrasonda radyasyon bulunmamaktadır. Gerçek zamanlı bir incelemedir. Yani radyolog ekrandaki görüntüleri anlık olarak değerlendirir. Görüntüler ile her bir anda, yalnızca cihazın temas ettiği alandaki meme dokusu değerlendirilebilir. Saptanan anormalliklerin ya da kitlelerin, ayırıcı özelliklerini ortaya koymak açısından mamografiye üstündür. Ayrıca ultrason incelemesi sırasında, doppler ultrasonografi ve/veya mikrovasküler görüntüleme ile kanlanma özellikleri ve elastografi yöntemi ile de sertlik özellikleri ile ilgili bilgiler de alınabilir. Ancak ultrason yapan kişiye bağımlı bir incelemedir. Ayrıca canlı bir inceleme olduğundan memenin diğer tetkiklerinde olduğu gibi tümünü gösterebilen bir görüntü verisi de bulunmamaktadır. Bu nedenle ultrasonu yapan kişinin özeni, dikkati ve tecrübesi çok önemlidir.